กระทือ-กระทือพิลาส เป็นไม้พืชล้มลุกที่มีเหง้าใต้ดิน แต่มีดอกที่ลักษณะต่างกัน

กระทือ

กระทือ หรือ กะทือป่า, กะแวน, กะแอน, แสมดำ (เหนือ) เฮียงแดง (แม่ฮ่องสอน) เป็นไม้ล้มลุก ลำต้นเหนือดินกลม สูง 0.9-1.5 เมตร มีเหง้าใต้ดิน ต้นโทรมในหน้าแล้งแล้วงอกขึ้นใหม่ในหน้าฝน

ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับในระนาบเดียวกัน รูปรูยาว กว้าง 5-7.5 ซม. ยาว 20-30 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบมนสอบ ขอบใบเรียบ แผ่นใบเรียบ สีเขียว ก้านใบเป็นกาบหุ้มลำต้น

ดอก ออกเป็นช่อแทงออกจากเหง้าขึ้นมา ช่อดอกรูปทรงกระบอก มีใบประดับสีเขียวแกมแดง เรียงซ้อนกันแน่นเป็นระเบียบ ดอกสีเหลือง โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ดอกบานไม่พร้อมกัน ผล แบบผลแห้งแตก รูปทรงค่อนข้างกลม สีแดง เมล็ดสีดำ

กระทือพิลาส

กระทือพิลาส หรือ ไพลเหลือง, ดาเงาะ, กระทือช้าง, กะทือช้าง, จะเงาะ, กระทือป่า, ดางเงาะ  เป็นพืชล้มลุกเป็นจัดอยู่ในวงศ์เดียวกันกับขิง มีเหง้าใต้ดิน สูง 2-3 เมตร

ใบ  ใบเดี่ยวเรียงสลับ รูปหอก กว้าง 6-10 ซม. ยาว 30-50 ซม.

ดอก  ดอกออกเป็นช่อสีเหลือง รูปทรงกระบอกแข็ง กว้าง 6-7 ซม. ยาว 10-30 ซม. เกิดจากใบประดับ เรียงซ้อนอัดกันแน่น กลีบรองดอกสีครีม ยาวถึง 3.5 ซม. ผิวเกลี้ยง ดอกย่อยเป็นกรวย ยาว 3 ซม. ปลายกว้างถึง 1 ซม. กลีบปาก แยกเป็น 3 แฉก
สีม่วงดำมีจุดสีเหลือง ปลายแฉก ตรงกลางเว้าตื้นอ้า เป็น 2 แฉกเล็ก เกสรผู้อันเดียว ก้านสั้น อับเรณูยาว 1.2 ซม. ก้านชูเกสร เมียสีม่วง รังไข่มีขนประปรายสีดำ ผลรูปรีมีขนาดกว้างประมาณ 1 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3 เซนติเมตร ติดผลในช่วงประมาณเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนธันวาคม

ความเหมือน-แตกต่างของกระทือและกระทือพิลาส

กระทือทั้งสองชนิด เป็นไม้พืชล้มลุกที่มีเหง้าใต้ดินเหมือนกัน  แต่ดอกที่ออกมานั้น ดอกของกระทือจะเป็นสีเขียวเมื่อแก่จะมีสีแดง  ส่วนดอกกระทือพิลาสจะมีสีเหลืองและแข็ง

แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=10464&SystemType=BEDO
https://www.flickr.com