สามสิบ รากสามสิบ ไม้เถาเลื้อยขนาดเล็ก พาดพันต้นไม้อื่น

สามสิบ

ชื่ออื่นๆ : จ๋วงเครือ (เหนือ) ผักชีช้าง (หนองคาย) ผักหนาม (นครราชสีมา) สามร้อยราก (กาญจนบุรี) สามสิบ, ชีช้าง, จั่นดิน ม้าสามต๋อน

ต้นกำเนิด : เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พบในแอฟริกา

ชื่อสามัญ : รากสามสิบ Shatavari

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Asparagus racemosus Willd.

ชื่อวงศ์ : ASPARAGCEAE

ลักษณะของสามสิบ

ต้น เป็นไม้เถาเลื้อยขนาดเล็ก พาดพันต้นไม้อื่น ต้นหรือเถาสามารถเลื้อยได้ไกล 3-5 เมตร ลำต้นหรือเถาเป็นสี่เหลี่ยม เป็นข้อหรือปล้อง เถาหรือต้นไม่กลวง สีเขียวเข้ม แต่เมื่อต้นแก่จะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเห็นได้ชัดเจน มีหนามแหลมตามข้อหรือปล้อง

ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับเป็นกระจุก 3-4 ใบ ใบมีลักษณะเป็นเส้นสามเหลี่ยม ขนาดเล็ก และแข็ง เป็นฝอยๆ ปลายใบแหลม สีเขียวสด เวลาใบดกจะดูสวยงามมาก

ดอก ช่อดอก ออกที่ปลายกิ่งหรือซอกใบ แบบช่อกระจะ ยาว 2-4 เซนติเมตร ดอกย่อย สีขาว ขนาดเล็ก มีกลิ่นหอม มี 12-17 ดอก ก้านดอกย่อย ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร กลีบรวม มี 6 กลีบ เชื่อมกันเป็นหลอดรูปดอกเข็ม ปลายแยกเป็นแฉก ส่วนหลอดยาว 2-3 มิลลิเมตร ส่วนแฉกรูปช้อน ยาว 3-4 มิลลิเมตร กลีบดอกบางและย่น เกสรเพศผู้ เชื่อมและอยู่ตรงข้ามกลีบรวม ขนาดเล็กมี 6 อัน ก้านชูอับเรณูสีขาว อับเรณูสีน้ำตาลเข้ม รังไข่รูปไข่กลับ ยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร อยู่เหนือวงกลีบ มี 3 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 2 เมล็ด หรือมากกว่า ก้านเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็นสามแฉกขนาดเล็ก ออกดอกช่วงเดือนเมษายนถึงมิถุนายน

ผล ผลสด ค่อนข้างกลม หรือเป็น 3 พู ผิวเรียบเป็นมัน ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 4-6 มิลลิเมตร ผลอ่อนสีเขียวเมื่อสุกสีแดงหรือม่วงแดง เมล็ดสีดำ มี 2-6 เมล็ด

การขยายพันธุ์ของสามสิบ

ใช้เมล็ด

ธาตุอาหารหลักที่สามสิบต้องการ

ประโยชน์ของสามสิบ

• คนภาคกลาง ภาคอีสาน ภาคใต้ บ้านเราใช้รับประทานเป็นผักได้ โดยใช้ยอดอ่อน
• ผลอ่อนรับประทานสด และยังนำามาต้มหรือ ทำแกงอ่อม
• คนภาคเหนือ ใช้เป็นยาดอง ยาบำารุง สำาหรับเพศชาย เพราะกินแล้วทำให้เพิ่มสมรรถภาพ ที่เรียกว่า ม้าสามต๋อน

การรักษาโรคกระเพาะ โดยการให้รับประทานผงแห้งของราก พบว่าได้ผลดีในการรักษาแผลที่กระเพาะอาหารและลำไส้เล็กที่กรดเกิน **เนื่องจากเป็นสมุนไพรที่ออกฤทธิ์คล้ายเ อสโตรเจน จึงห้ามใช้ในสตรีที่มีความเสี่ยงต่อการเป็น มะเร็ง

สรรพคุณทางยาของสามสิบ

ราก มีฤทธิ์ขับปัสสาวะ หล่อลื่นและกระตุ้น มีรสเย็น หวานชุ่ม บำรุงเด็กในครรภ์ บำรุงตับปอดให้เกิดกำลังเป็นปกติ

วิธีใช้ นำรากมาต้ม เชื่อม หรือทำแช่อิ่ม รับประทานเป็นอาหาร กรอบดีมาก

คุณค่าทางโภชนาการของสามสิบ

การแปรรูปของสามสิบ

แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=9794&SystemType=BEDO
www.flickr.com