ส้านใหญ่หรือส้าน เนื้อไม้ ใช้ก่อสร้าง

ส้านใหญ่

ชื่ออื่นๆ : ส้านใหญ่ (สุราษฎร์ธานี) ส้าน, ส้านต้อง (ใต้) ส้านแข็ง (เชียงใหม่) ดอนเปอซา (มาเลย์-นราธิวาส) ชะวิง (ชอง-จันทบุรี)

ต้นกำเนิด : เอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ชื่อสามัญ : Great elephant apple

ชื่อวิทยาศาสตร์ :  Dillenia obovata (Blume) Hoogland

ชื่อวงศ์ : DILLENIACEAE

ลักษณะของส้านใหญ่

ต้น ไม้ต้นผลัดใบ ขนาดกลาง ความสูง 10-20 เมตร ลำต้นมักคดงอ และมีพู เตี้ยๆที่โคนต้น กิ่งอ่อนเกลื้ยงแต่ใบอ่อนมีขน เรือนยอดกลมทึบ เปลือกนอกค่อนข้างเรียบหรือแตกเป็นสะเก็ด สีเหลืองอ่อนหรือชมพูปนเทา เปลือกในสีแดงคล้ำ

ใบ  ใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับ ใบกว้าง 8-10 เซนติเมตร ยาว 14-18 เซนติเมตร ใบรูปไข่กลับ ปลายใบทู่หรือเป็นติ่งสั้นๆแล้วค่อยๆ สอบเรียวไปหาโคนใบ ฐานใบแหลมหรือรูปลิ่ม เนื้อใบหนา หลังใบเกลี้ยง แต่เส้นกลางใบมีขนและมีออกสีน้ำตาลแดงเมื่อแห้ง ท้องใบมีขนประปราย เส้นแขนงใบตรงและขนานกัน มี 15-30 คู่ ปลายเส้นแขนงใบจะโผล่เลยขอบใบ ขอบใบจักฟันเลื่อย ก้านใบเกลี้ยง ผลัดใบเดือนมกราคมถึงกุมภาพันธ์

ต้น-ใบส้านใหญ่
ต้น-ใบส้านใหญ่ ใบรูปไข่กลับ เนื้อใบหนา หลังใบเกลี้ยง

ดอก  ดอกเดี่ยวหรือเป็นช่อแบบกระจะ เกิดตามปลายกิ่งหรือใกล้ๆปลายกิ่งแขนง กลีบเลี้ยงหนา สีเขียวนวล จำนวน 5 กลีบ กลีบดอกมี 5 กลีบ สีเหลือง รูปช้อน ขนาดใหญ่เป็น 3 เท่าของกลีบเลี้ยง เกสรเพศผู้จำนวนมาก แบ่งออกเป็น 2 ชั้น ชั้นนอกมีสีเหลืองเข้มกว่าชั้นใน รังไข่แบ่งเป็น 9-11 ช่อง แต่ละช่องมี 25-35 ออวุล บริเวณโคนกลีบเลี้ยงจะมีกาบเล็กๆแหลมๆ 3 กาบ และที่โคนก้านดอกจะมีอีก 3 กาบ ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์ถึงเมษายน

ดอกส้านใหญ่
ดอกส้านใหญ่ ดอกสีเหลือง กลีบดอกมี 5 กลีบ

ผล เป็นผลสด มีหลายเมล็ด มีกลีบเลี้ยงพัฒนากลายเป็นกาบหุ้มส่วนเนื้อผลจนมิด เนื้อผลแก่มีสีเหลืองหรือสีส้ม ค่อนข้างกลม ผลแห้งสีน้ำตาล ผลแก่ในเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม

การขยายพันธุ์ของส้านใหญ่

การใช้เมล็ด

พบขึ่นทั่วไปในป่าเบญจพรรณแล้ง ป่าเบญจพรรณชื้น และป่าเต็งรังทั่วประเทศ ซึ่งสูงจากระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 50-1,300 เมตร

ธาตุอาหารหลักที่ส้านใหญ่ต้องการ

ประโยชน์ของส้านใหญ่

  • เนื้อไม้ ใช้ก่อสร้าง
  • ผลแก่ รับประทานเป็นผักสดร่วมกับน้ำพริก
  • ดอก กลีบรองกลีบดอก ใช้แต่งรสอาหาร

สรรพคุณทางยาของส้านใหญ่

  • ลำต้น ต้มน้ำดื่ม ขับน้ำคาวปลาหลังอยู่ไฟ
  • เปลือก เคี้ยวพ่นเป่าแผล เป็นยารักษาแผล แก้ไฟไหม้
  • เปลือกต้น ต้มน้ำดื่มแก้ท้องเสีย เคี้ยวช่วยให้เหงือกและฟันกระชับแน่น

คุณค่าทางโภชนาการของส้านใหญ่

การแปรรูปของส้านใหญ่

แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : www.forest.go.th, www.biodiversity.forest.go.th

ภาพประกอบ : www.flickr.com

เรียบเรียงข้อมูลโดย :  เกษตรตำบล.คอม

2 Comments

Add a Comment