ขนานที่ 1
ท่านให้เอา หัวจุกมะพร้าว 3 จุก นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำปูนใส (น้ำปูนแดงกินกับหมาก) พอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูหรือระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 2
ท่านให้เอา ต้นลูกใต้ใบทั้งห้า (เอาทั้งต้นตลอดถึงราก) นำมาล้างน้ำให้สะอาด ตำให้ละเอียดผสมกับสุรา คั้นเอาเฉพาะน้ำยาประมาณ 1 ถ้วยชา ใช้รับประทาน
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 3
ท่านให้เอา หอยโข่ง จำนวนมากน้อยตามต้องการ นำมาเผาไฟ ให้ไหม้เป็นขี้เถ้า บดให้ละเอียด ผสมกับน้ำปูนใส (น้ำปูนแดงกินกับหมาก) ประมาณน้ำ 1 ถ้วยชา ใช้น้ำยารับประทาน
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 4
ท่านให้เอา ต้นลูกใต้ใบ 7 ต้น (เอาทั้งต้นตลอดถึงราก) นำมาล้างน้ำให้สะอาด กับหัวหอมโทน (หัวหอมที่ต้นหนึ่งมีหัวเดียว) 1 หัว นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำ 3 ส่วน ต้มเคี่ยวให้เหลือน้ำ 1 ส่วน ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล เคยใช้รักษาได้ผลดีมาแล้ว
ขนานที่ 5
ท่านให้เอา แก่นประดู่ดอกเหลือง 1 กำมือ กับขี้ใต้ (ขี้ใต้สำหรับจุดเป็นคบเพลิง หรือเป็นเชื้อเพลิงก่อไฟ) ตัดเป็น 5 ท่อน ลงด้วยพระเจ้า 5 พระองค์ (คือ นะ โม พุท ธา ยะ ท่อนละ 1 พระองค์) นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทนครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 6
ท่านให้เอา ฝางเสน (สับเป็นชิ้นเล็กๆ) 1 กำมือ ขมิ้นอ้อย 5 แว่น (ลงด้วยพระเจ้าทั้ง 5 พระองค์ คือ นะ โม พุท ธา ยะ แว่นละ 1 พระองค์) ผลมะกรูด 1 ผล (ผ่าเป็น 4 ส่วน เอา 3 ส่วน) นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 7
ท่านให้เอา ต้นลูกใต้ใบ 1 กำมือ หัวหอมแดง 3 หัว ว่านเปาะหอม 3 แว่น ตัวยาทั้ง 3 อย่างนี้ นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำ 3 แก้ว ต้มเคี่ยวให้เหลือน้ำ 1 แก้ว ใช้น้ำยารับประทานครั้งเดียวให้หมด
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 8
ท่านให้เอา รังผึ้งร้าง (ไม่มีตัวผึ้งจับอยู่แล้ว) 1 รัง หญ้าโคกกระสุน 1 เปลือกส้มโอ 1 ตัวยาทั้ง 3 อย่างนี้ เอาอย่างละเท่าๆกัน นำตัวยาทั้ง 3 อย่างนี้มาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำพอสมควรใช้รับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 9
ท่านให้เอา หมากดิบ (หมากกินกับพลู) 3 ลูก ปลอกเอาเฉพาะผิวเปลือก 1 เทียนดำ 3 หยิบมือ 1 ขี้แมลงสาบ 3 หยิบมือ 1 ตัวยาทั้ง 3 อย่างนี้ นำมาคั่วไฟให้สุกแล้วบดเป็นผง ผสมกับสุรา 1 ส่วน น้ำร้อน 1 ส่วน ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา เพียง 2-3ครั้ง
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 10
ท่านให้เอา รากมะลิลา หรือรากมะลิซ้อน 1 รากอังกาบ 1 รากท้าวยายม่อม 1 รากหญ้าพันงูแดง หรือรากเป็ดแดง 1 ตัวยาทั้ง 4 อย่างนี้ เอาอย่างละเท่าๆกัน นำมาใส่หม้อดินต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูหรือระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 11
ยาขนานที่ 11 นี้ อ่านแล้วไม่ได้ใจความ และมีความสับสน เห็นว่าไม่ควรนำมาใส่ไว้
ขนานที่ 12
ท่านให้เอา คำฝอย 1 แฝกหอม 1 รกฟ้า 1 ไม้เพกา 1 รากมะเฟือง 1 รากมะไฟ 1 ตัวยาทั้ง 6 อย่างนี้ เอาอย่างละเท่าๆกัน นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละครึ่งแก้ว เวลา เช้า-เย็น เวลาก่อนหรือหลังอาหารก็ได้
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูหรือระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 13
ท่านให้เอา ใบมะขาม 1 ใบส้มป่อย 1 ใบไม้ไผ่สีสุก 1 ใบมะกา 1 หญ้าไทร 1 ฝางเสน 1 ตัวยาทั้ง 6 อย่างนี้ เอาหนักอย่างละ 1 บาทเท่ากัน ขมิ้นอ้อย 5 แว่น นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 14
ท่านให้เอา ดีปลี 1 ไพลแห้ง 1 หัวกระทือแห้ง 1 หัวขิงแห้ง 1 หัวกระเทียม 1 ตัวยาทั้ง 5 อย่างนี้ เอาหนักอย่างละ 4 บาทเท่ากัน พริกไทยร่อน หนัก 1 บาท ตัวยาทั้ง 6 อย่างนี้ นำมาตำให้เป็นผง ใช้ละลายกับน้ำร้อน ผสมกับน้ำตาลทรายขาวเล็กน้อย และผสมกับสุรานิดหน่อยใช้รับประทานครั้งละครึ่งช้อนกาแฟ รับประทานได้ทุกเวลา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ และถอนพิษผิดสำแดง ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล เคยใช้รักษาได้ผลดีมาทุกรายแล รับประทานไม่เกิน 3 ครั้ง โรคหายแล
ขนานที่ 15
ท่านให้เอา สะค้าน 1 เทียนดำ 1 กระทือ 1 ไพล 1 บอระเพ็ด 1 ชะพลู 1 รากระหุ่งแดง 1 ตัวยาทั้ง 7 อย่างนี้ เอาอย่างละเท่าๆกัน นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา เวลาก่อนอาหาร เช้า-เย็น
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 16
ท่านให้เอา เกษรบัวหลวง 1 ดอกสารภี 1 ดอกบุนนาค 1 ดอกมะลิ 1 เทียนทั้ง 5 (คือ เทียนแดง 1 เทียน ขาว 1 เทียน ดำ 1 เทียนข้าวเปลือก 1 เทียนตาตั๊กแตน 1) โกฏฐ์สอ 1 โกฏฐ์หัวบัว 1 ผลกระวาน 1 กานพลู 1 ตัวยาทั้ง 13 อย่างนี้ เอาหนักอย่างละเท่าๆกัน (เฉพาะเทียนดำเอามากหน่อย) นำมาตำเป็นผง ใช้รับประทานกับน้ำร้อน ครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 17
ท่านให้เอา จันทน์ทั้ง 2 (คือ จันทน์แดง 1 จันทน์ขาว 1) เทียนทั้ง 5 (คือ เทียนแดง 1 เทียนขาว 1 เทียนดำ 1 เทียนข้าวเปลือก 1 เทียนตาตั๊กแตน 1) สมุลแว้ง 1 ชะลูด 1 อบเชย 1 กฤษณา 1 เบญจกุล (คือ รากชะพลู 1 เถาสะค้าน 1 ดีปลี 1 หัวขิง 1 รากเจตมูลเพลิง 1)ผลกระดอม 1 ตัวยาทั้ง 17 อย่างนี้ เอาหนักอย่างละ 1 บาทเท่ากัน นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 18
ท่านให้เอา ใบมะกาสด 1 กำมือ ใบขนุนละมุดสด 7 ใบ (ลงด้วยหัวใจพระอภิธรรม 7 คัมภีร์ คือ สัง วิ ธา กะ ยะ ปะ ใบละอักษร) ขมิ้นอ้อย 5 แว่น (ลงด้วยพระเจ้า 5 พระองค์ คือ นะ โม พุท ธา ยะ แว่นละ 1 พระองค์) หัวจุกหอมแดง 1 กระจุก ข้าวเปลือกข้าวเหนียว 1 หยิบมือ ตัวยาทั้ง 5 อย่างนี้ นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำ 3 ส่วน ต้มเคี่ยวให้เหลือน้ำ 1 ส่วน ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทบระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 19
ท่านให้เอา เสื่อกก (ที่ไม่ย้อมสี ยิ่งเก่า ก็ยิ่งดี) ตัดเอาขนาดกว้างและยาว 1 คืบ นำมาใส่กาต้มน้ำ ใส่น้ำ 3 แก้ว ต้มเคี่ยวให้เหลือน้ำ 1 แก้ว ใช้น้ำยารับประทานให้หมดแก้ว ก่อนรับประทานยานี้ ให้เศกด้วยพระเจ้า 5 พระองค์ (คือ นะ โม พุท ธา ยะ) กลั้นใจภาวนา 3 ครั้ง เมื่อรับประทานยานี้แล้ว ให้นอนคลุมโปงให้เหงื่อออก
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 20
ท่านให้เอา จั่นมะพร้าว (ที่ยังไม่แตกบาน) ตัดเอาขนาดประมาณ 1 คืบ นำมาสับเป็นท่อนๆ กับข้าวสาร หนัก 1 สลึง (ประมาณ 1 หยิบมือ) นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำ 1 ขัน ต้มเคี่ยวให้เดือดนานพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละครึ่งแก้ว เพียง 3 ครั้ง
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 22
ท่านให้เอา ไม้ประดู่ (สับเป็นชิ้นเล็กๆ) นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำ 4 แก้ว ต้มเคี่ยวให้เหลือน้ำ 1 แก้ว ใช้น้ำยารับประทานให้หมดแก้วเพียงครั้งเดียว อาการเป็นไข้ทับระดู หรือระดูทับไข้ จะพลันหายไปเป็นปลิดทิ้ง เคยใช้รักษาได้ผลดีมาแล้ว
สรรพคุณ ชะงัดนักแล
ขนานที่ 22
ท่านให้เอา ต้นข่าทั้งห้า (เอาทั้งต้นตลอดถึงราก) 1 ต้น กับต้นตะไคร้ 3 ต้น นำมาล้างน้ำให้สะอาด ใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำครึ่งหนึ่ง-สุราครึ่งหนึ่ง (คือ น้ำธรรมดา 1 ส่วน สุรา 1 ส่วน) ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 23
ท่านให้เอา เปลือกต้นไข่เน่า 1 ต้นโคกะสุน 1 ว่านน้ำ 2 หัว 1 แห้วหมู 1 (ทุบให้แตก) ตัว ยาทั้ง 5 อย่างนี้ เอาอย่างละ 1 กำมือ ผลมะตูมอ่อน หนัก 2 บาท นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 24
ท่านให้เอา รากหญ้าคา 1 รากหญ้านาง 1 รากต้นเหม็น 1 รากต้นคล้า 1 หัวยาข้าวเย็นเหนือ 1 หัวยาข้าวเย็นใต้ 1 ตัวยาทั้ง ๖ อย่างนี้ เอาหนักอย่างละ 1 บาทเท่ากัน นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำ 3 ส่วน ต้มเคี่ยวให้เหลือน้ำ 1 ส่วน (เศกด้วยพระเจ้า 5 พระองค์ คือ นะ โม พุท ธา ยะ) ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 25
ท่านให้เอา หัวยาข้าวเย็นเหนือ 1 หัวยาข้าวเย็นใต้ 1 เทียนขาว 1 เทียนแดง 1 ตัวยาทั้ง 4 อย่างนี้ เอาหนักอย่างละเท่าๆกัน และเอาต้นแมงลักทั้งห้า (ถอนเอาทั้งต้นตลอดถึงราก) 1 ต้น นำมาล้างน้ำให้สะอาด ใช้เชือกมัดต้นแมงลักเป็น 3 เปลาะ นำตัวยาทั้ง 5 อย่างนี้ ใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำ 3 ถ้วยแกง ใช้น้ำยารับประทนครั้งละ 1 ถ้วยแกง เวลาเช้า-กลางวัน-เย็น เมื่อกินยาครั้งหนึ่ง ให้แก้เชือกมัดต้นแมงลักออกเปลาะหนึ่ง เมื่อกินครบ ๓ครั้งและแก้เชือกมัด ออกหมด 3 เปลาะแล้ว ให้เทยาทิ้งทันที ผู้ป่วยเป็นไข้ทับระดูและระดูทับไข้ จะหายเป็นปรกติ เคยใช้รักษาได้ผลดีมามากแล้ว
สรรพคุณ ชะงัดนักแล
ขนานที่ 26
ท่านให้เอา ลูกกระดอม หนัก 1 บาท ลูกสมอไทย หนัก 1 บาท ใบต้นโคนทิสอ 1 กำมือ บอระเพ็ด 7 ท่อนๆละองคุลี ขมิ้นอ้อย 5 แว่น โคกกระสุน 1 กำมือ ก้านสะเดา (รูดใบออกเสีย) 7 ก้าน ตัวยาทั้ง 7 อย่างนี้ นำมาใส่กระป๋องนม ต้มกับน้ำพอสมควร ณ ที่กลางแจ้ง ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา วันละเพียง 3 ครั้งเท่านั้น
สรรพคุณ
แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ถึงแม้จะมีอาการเพ้อคลั่งเพราะพิษไข้สูง เมื่อรับประทานยานี้ครั้งแรก อาการไข้จะสงบลงทันที เคยใช้รักษาได้ผลดีมามากแล้ว
ขนานที่ 27
ท่านให้เอา ต้นหญ้าใต้ใบทั้งห้า (ถอนเอาทั้งต้นตลอดถึงราก) 1 กำมือ นำมาล้าง้ำให้สะอาดใช้ตอกมัดเป็น 3 เปลาะ หัวหอมขาว 3 หัว และ เปราะหอม 3 หัว (ทุบให้แตก) ตัวยาทั้ง ๓ อย่างนี้ นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำ 3 ส่วน ต้มเคี่ยวให้เหลือน้ำ 1 ส่วน ใช้น้ำยารับประทาน ครั้งละ 1 ถ้วยชา เมื่อรับประทานครั้งหนึ่ง ให้แก้ตอกมัดอกเปลาะหนึ่ง เว้นระยะห่างกัน 20 นาที รับประทานครั้งหนึ่ง รับประทานเพียง 3 ครั้งเท่านั้น
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล เคยใช้รักษาหายมามากแล้ว
ขนานที่ 28
ท่านให้เอา ใบมะกาสด 1 กำมือ กับหญ้าแพรก 1 กำมือ นำมาล้างน้ำให้สะอาด ใช้ตอกมัดเป็น 3 เปลาะ นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำพอสมควร ที่ปากหม้อลงด้วยพระเจ้า 5 พระองค์ ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา เมื่อรับประทานครั้งหนึ่ง ให้แก้ตอกออกเปลาะหนึ่ง เมื่อรับประทานครบ 3 ครั้ง และแก้ตอกมัดออกหมด 3 เปลาะแล้ว อาการไข้ทับระดูและระดูทับ ไข้จะหายไป เคยใช้รักษาหายมามากแล้ว
สรรพคุณ ชะงัดนักแล
ขนานที่ 29
ท่านให้เอา กะลามะพร้าวก้นกลวง 1 ซีก (ผ่าออกเป็น 4 ส่วน เอา 3 ส่วน) กับสารส้ม (พอสมควร) นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำ 3 ส่วน ต้มเคี่ยวให้เหลือน้ำ 1 ส่วน (คือ น้ำ 3 ถ้วยแกง เอา 1 ถ้วยแกง) ใช้น้ำยารับประทนครั้งละ 1 ถ้วยแกง เพียง 3 ครั้งเท่านั้น
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ขนานที่ 30 (ยาขนานใหญ่)
ท่านให้เอา พริกไทยร่อน 1 ดีปลี 1 สะค้าน 1 ลูกสมอไทย 1 ผักคราด 1 ชะพลู 1 แก่นมะหาด 1 ไม้สัก 1 แก่นจิก 1 แก่นต้นรัง 1 แก่นไม้ประดู่ 1 เมล็ดฝ้าย 1 รากหญ้าคา 1 หัว แห้วหมู 1 ใบมะกา 1 ก้านสะเดา 1 ต้นกระเพรา 1 ตัวยาทั้ง 17 อย่างนี้ เอาหนักอย่างละ 1 บาทเท่ากัน ตาไม้ไผ่สีสุก 7 ตา หัวกะลามะพร้าว 3 หัว ตัวยาทั้ง 19 อย่างนี้ นำมาใส่หม้อดิน ต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานครั้งละ 1 ถ้วยชา เวลาก่อนอาหาร เช้า-เย็น วันละ 2 เวลา
สรรพคุณ แก้ไข้ทับระดูและระดูทับไข้ หรืออาการเลือดทำเพราะคลอดลูก ได้ผลดีอย่างชะงัดนักแล
ที่มา : ตำรายาแผนโบราณ
โดยหมอพร (กรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์)