ต้นกำยาน ชื่อวิทยาศาสตร์ กำยานใช้ทำยาและเครื่องสำอาง

กำยาน

ชื่ออื่นๆ : กำยานไทย (กลาง) กำหยาน (เหนือ) เซ่พอบอ (กะเหรี่ยงเชียงใหม่) เข้ว (ละว้า-เชียงใหม่) เกลือตานตุ่น (ศรีสะเกษ) ชาติสมิง (นครพนม) กำมะแย, กำยานสุมาตรา (นราธิวาส มาเลเซีย) สะด่าน (เขมร สุรินทร์)

ต้นกำเนิด : พบในป่าดิบเขาทางภาคเหนือ

ชื่อสามัญ : Sumastra Benzoin

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Styrax benzoides Craib

ชื่อวงศ์ : STYRACACEAE

ลักษณะของกำยาน

ต้น  เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ถึงใหญ่ สูง 10 – 20 ม. ลำต้นเปลา เปลือกของต้นมีสีเทา หรือสีหม่น กิ่งอ่อนมีขนนุ่ม ตามกิ่งพบกลุ่มปุ่มหูดรูปเคียว

ต้นกำยาน
ต้นกำยาน เปลือกของต้นมีสีเทา หรือสีหม่น

ใบ ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่ถึงรูปใบหอก กว้าง 3 – 6 ซม. ยาว 5 – 15 ซม. ยาวเรียว ขอบหยักเล็กน้อย ปลายใบเรียวแหลม โคนใบมนหรือสอบ ใบมีขน

ดอก  ดอกออกเป็นกระจุก หรือเป็นช่อ ออกที่ซอกใบและปลายยอด มีสีชมพูถึงแดง หรือมีสีขาว กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย ปลายแยกเป็น 5 แฉก กลีบดอกเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 5 แฉก เกสรเพศผู้สีเหลือง ออกดอกราวเดือนธันวาคม-กุมภาพันธ์

ดอกกำยาน
ดอกกำยาน ดอกสีขาว ออกเป็นกระจุก

ผล ผลแห้ง ทรงกลมหรือแป้น เมื่อแก่แตกเป็น 3 ซีก มีเมล็ดเดียว สีน้ำตาล

การขยายพันธุ์ของกำยาน

การเพาะเมล็ด

ดินร่วน ความชื้นมาก สามารถปลูกได้ทั้งในดินและในกระถาง โดยจะเพาะต้นกล้าให้รากแน่นก่อนแล้วจึงนำลงปลูก ควรหมั่นเปลี่ยนกระถางเรื่อย ๆ แต่เมื่อเริ่มโตควรนำไปปลูกในดิน เนื่องจากเป็นไม้ยืนต้นที่ค่อน

 ธาตุอาหารหลักที่กำยานต้องการ

ต้นกำยานเป็นพืชที่ต้องการแดดจัด ควรปลูกในกลางแจ้งให้โดนแดดตอนกลางวัน ควรรดน้ำเพียง 2 วันต่อครั้ง

ประโยชน์ของกำยาน

  • ยางของต้นกำยาน จะให้ชันที่เรียกว่า Gum Benjamin ใช้เข้าเครื่องยา และทำเครื่องสำอาง เช่น ใช้เป็นยาฆ่าเชื้อโรคบางชนิด แก้ไอ ขับเสมหะ ห้ามเลือด เป็นยาฝาดสมาน ขับลม บำรุงหัวใจ ลดความเครียด คลายความวิตกกังวล ทำให้รู้สึกสบายใจขึ้น เผารมให้กลิ่นหอม ไล่แมลง มด
  • ใช้ในการสร้างบ้าน ที่พักชั่วคราว ทำฟืน

สรรพคุณทางยาของกำยาน

  • ยาง  ได้จากลำต้น หรือเปลือก ใช้เป็นยาขับลม ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ ฆ่าเชื้อ ยางมีกลิ่นหอมใช้บำรุงเส้น แก้ลม แก้นิ่ว สมานแผล  ดับกลิ่นเน่าเหม็น
  • ลำต้น  ต้มน้ำดื่ม แก้ตกขาว
  • แก่นหรือเปลือกต้น  ต้มน้ำดื่ม รักษาโรคไตพิการ
  • เปลือกต้น  แก้ไข้ ระงับปวด ตำพอก ถอนพิษแมลงสัตว์กัดต่อย ต้มน้ำดื่ม บำรุงประสาท
  • ราก  ผสมรากหัสคุณ ต้มน้ำดื่ม แก้ไข้มาลาเรีย

คุณค่าทางโภชนาการของกำยาน

การแปรรูปของกำยาน

  • กำยานชนิดนี้นิยมใช้เป็นสารให้คงกลิ่น (Fixative) ในน้ำหอม สบู่ ครีม สารซักฟอก เป็นต้น
  • ชันกำยาน ใช้เข้าเครื่องยา และทำเครื่องสำอาง
  • ยางของต้นกำยาน จะให้ชันที่เรียกว่า Gum Benjamin ใช้เข้าเครื่องยา และทำเครื่องสำอาง เช่น ใช้เป็นยาฆ่าเชื้อโรค

แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : www.pharmacy.su.ac.th, www.ananhosp.go.th, www.sarayuth.prachin1.go.th
ภาพประกอบ : www.flickr.com

One Comment

Add a Comment