ต้นค่าหด ไม้ต้นผลัดใบ ดอกเป็นช่อยาวห้อยย้อยลง

ค่าหด

ชื่ออื่นๆ :  ข่าหด, เก็ดลิ้น, ฮ่อจั่น (จันทบุรี) ปอแก่นเทา (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) ยมโดย (ภาคใต้) เก็ดลิ่น, ลบลีบ

ต้นกำเนิด :  พบขึ้นตามป่าดิบเขาและป่าเบญจพรรณทั่วไป ยกเว้นทางภาคใต้ ตั้งแต่ระดับ 500-1,500 เมตร

ชื่อสามัญ :

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Engelhardtia spicata Lechen ex Blume

ชื่อพ้อง : Engelhardtia aceriflora (Reinw.) Blume

ชื่อวงศ์ : JUGLANDACEAE

ลักษณะของค่าหด

ต้น  ไม้ต้นผลัดใบ ขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูงได้ถึง 25 เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกลม กิ่งอ่อนมีรอยแผลใบเห็นได้ชัด ลำต้นมักคดงอ เปลือกหนาสีเทา แตกเป็นร่องลึก

ใบ  ใบประกอบ ช่อใบเรียงเวียนสลับกัน ช่อหนึ่งๆ มีใบย่อย 1-6 คู่ ใบอ่อนมีขนสาก ส่วนใบแก่เกลี้ยง ขอบใบเรียบ จะทิ้งใบหมดก่อนเมื่อออกดอก

ดอก  ดอกเพศผู้และดอกเพศเมียอยู่แยกช่อกัน ดอกเพศผู้รวมกันอยู่เป็นช่อสั้น ๆ แบบหางกระรอก ส่วนดอกเพศเมียอยู่รวมกันเป็นช่อยาวห้อยย้อยลง แต่ละดอกมีกาบบางๆ รูปสามเหลี่ยมสีเหลืองอ่อนรองรับ และกาบนี้จะเจริญเป็นกาบของผลต่อไป

ผล  ผลกลมแข็ง โตไม่เกิน 1 เซนติเมตร มีขนแข็งๆ สั้นๆ คลุมแน่น มีแฉกกาบเป็นรูปสามงามบางๆ ติดอยู่ ง่ามกลางจะยาวที่สุด

การขยายพันธุ์ของค่าหด

ใช้เมล็ด

ธาตุอาหารหลักที่ค่าหดต้องการ

ประโยชน์ของค่าหด

• เป็นไม้เบิกนำที่ทนต่อความแห้งแล้งและไฟป่า
• เนื้อไม้ทำสิ่งปลูกสร้างต่าง ๆ ได้ดี
• เนื้อไม้ใช้ทำเครื่องจักสานและเครื่องใช้สอย

สรรพคุณทางยาของค่าหด

ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : เปลือกลำต้น และ ลำต้น

• เปลือกลำต้น ยารักษาอาการปวดฟัน ช่วยให้มดลูกหดตัวเร็ว ยารักษาตุ่มคันในเด็ก ยาสมานแผลอักเสบ
• ลำต้น ยาคุมกำเนิด

วิธีใช้  :

1. ยารักษาอาการปวดฟัน นำเปลือกลำต้นนำมาต้มกับน้ำ กลั้วฟัน แก้อาการปวดฟัน
2. ช่วยให้มดลูกหดตัวเร็ว นำเปลือกลำต้นนำมาต้มให้หญิงหลังคลอดบุตรอาบช่วยให้มดลูกหดตัวเร็ว
3. ยารักษาตุ่มคันในเด็ก นำเปลือกลำต้นนำมาต้มอาบเป็นยารักษาตุ่มคันในเด็ก
4. ยาสมานแผลอักเสบ นำเปลือกลำต้นนำไปผิงไฟอุ่น แล้วนำมาทาแผล เป็นยาสมานแผลอักเสบ
5. ยาคุมกำเนิด นำลำต้นค่าหดนำมาฝนกับต้นมะขามป้อม ใช้กินหลังคลอดเป็นยาคุมกำเนิด

คุณค่าทางโภชนาการของค่าหด

การแปรรูปของค่าหด

แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : www.thaiherbal.org, www.biodiversity.forest.go.th
ภาพประกอบ : www.flickr.com