ลักษณะประจำวงศ์
ไม้ล้มลุก ไม้เถา หรือไม้เลื้อย มักมีน้ำยางสีขาวคล้ายน้ำนม มีน้อยมากที่เป็น ไม้พุ่ม ไม้ต้น หรือพืชเบียน และไม่มีน้ำยาง ใบเดี่ยว บางครั้งแผ่นใบจักลึกเป็นใบประกอบ รูปมือหรือนิ้วมือ เรียงสลับ ช่อดอกแบบกระจุก กระจะ และแยกแขนง ออกตามง่ามใบและ ปลายกิ่ง ดอกสมบูรณ์เพศกลีบเลี้ยง 5 กลีบ มักแยกกัน มีน้อยที ่โคนกลีบเชื่อมติดกัน กลีบดอกมักเชื่อมติดกันเป็นรูปแตร ปลาย ขยายแยกเป็น 5 พูหรืออย่างน้อยโคนกลีบ ดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยก5กลีบ เกสรเพศผู้ 5 อัน ก้านชูอับเรณูมักเชื่อมกับ หลอดกลีบดอกรังไข่ 1 อัน อยู่เหนือฐานดอก ส่วนใหญ่มี 2 ช่อง มีน้อยที่มีมากกว่าหรือน้อยกว่าแต่ละช่องมีไข่อ่อน 2 หน่วยผลมีทั้ง ชนิดผลสดและผลแห้ง มีเมล็ด 1 เมล็ดขึ้นไป
ลักษณะเด่นของวงศ์
ไม้เลื้อย มียางขาว ดอกใหญ่บานเด่น สมมาตรตามรัศมี รูปกรวย หรือรูปแจกัน มีสีสด แดง ม่วง น้ำเงิน หรือขาว เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดบนกลีบดอก รังไข่ติดเหนือวงกลีบ มี 2 ช่อง แต่ละช่องมี 2 ออวุล ติดบนพลาเซนตารอบแกนร่วม ผลแก่แตกมี 4 เสี่ยง แตกตามยาว
วงศ์ใกล้เคียง-ลักษณะที่แตกต่าง
- Boraginaceae ไม่มียางขาว ดอกออกเป็นช่อปลายม้วน เปลือกผลแข็ง
- Hydrophyllaceae ไม่มียางขาว ดอกออกเป็นช่อปลายม้วน รังไข่มี 2 ช่อง แต่ละช่องมี 2 ออวุล
การกระจายพันธุ์
พบทั่วไปในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน และกระจายไปยังเขตอบอุ่น ในประเทศไทย มี 15 สกุล
- สกุล Argyreia เป็นไม้เถา ใบมีขนนุ่มสีเงินด้านล่าง เช่น ใบระบาด Argyreia nervosa (Burm.f.) Bojer เครือพูเงิน Argyreia mollis (Burm.f.) Choisy
- สกุล Ipomoea เป็นไม้เถา ดอกรูปปากแตร เช่น ผักบุ้ง Ipomoea aquatica Forssk ผักบุ้งทะเล Ipomoea pes-caprae (L.) R. Br.
- สกุล Merremia เป็นไม้เถา ดอกสีเหลือง เช่น จิงจ้อดอย Merremia kingii (Prain) Kerr จิงจ้อเหลือง Merremia vitifolia (Burm.f.) Hallier
สามารถติดตามความรู้เเกี่ยวกับการเกษตร เพิ่มเติมได้ที่ เกษตรตำบล.คอม
แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : www.waa.inter.nstda.or.th, www.dnp.go.th
ภาพประกอบ : www.flickr.com
วงศ์ผักบุ้ง ลำต้นมักมีน้ำยางสีขาวคล้ายน้ำนม