ต้นโป๊ยกั๊ก ชื่อวิทยาศาสตร์ ผลและเมล็ดใช้เป็นเครื่องเทศและยาสมุนไพร

โป๊ยกั๊ก

ชื่ออื่นๆ :  จันทร์แปดกลีบ, จันทน์แปดกลีบ, แปดแฉก, โป๊ยกั๊ก (จีน)

ต้นกำเนิด : ตะวันตกเฉียงใต้ของประเทศจีน

ชื่อสามัญ : Chinese star anise, Star anise

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Illicium verum Hook. f.

ชื่อวงศ์ : ILLICIACEAE

ลักษณะของโป๊ยกั๊ก

ต้น ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูงประมาณ 10-15 เมตร เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 30 เซนติเมตร ลำต้นตั้งตรง เปลือกไม้สีขาวเทา หยาบเล็กน้อย ต้นแก่มีสีเทา มีรอยแตกไม่เป็นระเบียบ

ใบ ใบเป็นเดี่ยวหรือออกเป็นกลุ่ม 3-6 ใบ ใบเป็นรูปไข่คว่ำ ยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร กว้างประมาณประมาณ 2-5 เซนติเมตร โคนใบสอบ ปลายใบเว้าแคบเป็นแถบยาวแหลม หน้าใบสีเขียวเข้ม ผิวลื่นเป็นมันไม่มีขน หลังใบสีเขียวอ่อน มีขนนุ่มๆ อยู่เบาบาง

ดอก ดอกเป็นดอกเดี่ยว ออกที่ง่ามใบ ดอกมีสีเหลือง อาจมีแต้มสีชมพูถึงสีแดง ลักษณะของดอกเป็นรูปทรงกลมแกมรูปถ้วย มีกลีบดอก 8-13 กลีบ เรียงซ้อนกัน 2-3 วง มีลักษณะเป็นรูปรีกว้าง ขอบกลีบมีขนและเป็นกระพุ้ง ก้านดอกยาวประมาณ 2-4 เซนติเมตร เป็นดอกผสม มีเกสรเพศผู้ 15-19 อัน เกสรตัวเมีย 8 อัน ผลมีลักษณะเป็นกลีบรูปดาว มีประมาณ 5-12 กลีบ แต่ที่พบโดยส่วนใหญ่มักมี 8 กลีบ เมื่อสดมีสีเขียว

ผล   ผลเป็นกลีบโดยรอบ ทำให้มองเห็นเป็นรูปดาว มี 5-13 พู แต่ที่พบมากมักเป็น 8 พู ผลแห้งมีกลีบหนาแข็ง สีน้ำตาลเข้ม กว้าง 0.3-0.5 เซนติเมตร ยาว 1-2 เซนติเมตร หนา 0.6-1 เซนติเมตร ผิวนอกไม่เรียบ สีน้ำตาลแดง ผิวด้านในเรียบ สีน้ำตาลอ่อน มันเงา ก้านผลโค้ง ยาว 3-4 เซนติเมตร ติดที่ฐานผลตรงกลาง แต่มักหลุดไป

เมล็ด  เมล็ดรูปไข่แบน สีน้ำตาล เรียบ และเป็นเงา แต่ละพูมีเมล็ด 1 เมล็ด ยาวประมาณ 6 มิลลิเมตร ผลมีกลิ่นหอม รสชาติเผ็ดร้อน และหวาน

การขยายพันธุ์ของโป๊ยกั๊ก

การเพาะเมล็ด

การปลูก ต้องการดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ ร่วนซุย และมีปริมาณน้ำที่เพียงพอ ต้องการแสงแดดที่เพียงพอ โดยเฉพาะช่วงที่จะผลิตดอกออกผล ต้องการแสงแดดค่อนข้างมากเพื่อทำให้ผลิตดอกออกเป็นผลได้ดี

ธาตุอาหารหลักที่โป๊ยกั๊กต้องการ

ประโยชน์ของโป๊ยกั๊ก

• โป๊ยกั้กเป็นส่วนผสมของผงเครื่องเทศทั้งห้าในการปรุงอาหารจีนแบบดั้งเดิม
•  โป๊ยกั๊กเป็นเครื่องเทศที่สำคัญในอาหารหลายชนิด โดยเฉพาะอาหารประเภทตุ๋น เช่น พะโล้ ก๋วยจั๊บ สตู มัสมั่น ก๋วยเตี๋ยวน้ำแดง เพราะโป๊ยกั๊กจะช่วยดับกลิ่นคาวของเนื้อสัตว์
• ใช้ในการแต่งกลิ่นอาหาร ช่วยชูรสชูกลิ่นและผลยังสามารถนำมาใช้แต่งกลิ่นเครื่องดื่ม ลูกอม ลูกกวาด ทอฟฟี่ ขนมหวาน ขนมผิง ขนมเค้ก แยม เยลลี่ ซีอิ๊ว ซอสต่างๆ
• ใช้ในการแต่งกลิ่นและดับกลิ่นอันไม่พึงประสงค์ของยา น้ำหอม เครื่องสำอาง ครีมและโลชั่นบำรุงผิว สบู่ น้ำยาป้วนปาก ยาสีฟัน ผงซักฟอก

สรรพคุณของโป๊ยกั๊ก

ใช้รักษาอาการท้องอืดเฟ้อ ไส้เลื่อน ช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของเลือดลม บรรเทาอาการปวดหลัง และเหน็บชา ขับปัสสาวะ และเป็นยาระบาย โป๊ยกั๊กช่วยบำรุงรักษาโรคตับและม้าม ดังนั้นผู้ดื่มสุราจึงควรกินโป๊ยกั๊ก สารฟินิลโปควินอยด์ (phenylpoquinoids) ในโป๊ยกั๊ก มีคุณสมบัติในการยับยั้งเซลล์มะเร็งได้ดีกว่าเบตาแคโรทีน โป๊ยกั๊กยังเข้ากันได้ดีกับเกลือ เหล้าองุ่น และอบเชย เพราะช่วยเสริมสรรพคุณทางยาให้แก่กันและกัน

ข้อควรระวัง

ผู้ที่มีอาการร้อนใน เป็นโรคผิวหนัง โรคตา ควรหลีกเลี่ยงการใช้โป๊ยกั๊ก

คุณค่าทางโภชนาการของโป๊ยกั๊ก

คุณค่าทางโภชนาการของโป๊ยกั๊ก ต่อ กรัม ประกอบด้วย

• โปรตีน
• คาร์โบไฮเดรต
• เส้นใยอาหาร
• ไขมัน
• วิตามินเอ
• วิตามินซี
• ธาตุแคลเซียม
• ธาตุเหล็ก
• ธาตุโพแทสเซียม
• ธาตุโซเดียม

การแปรรูปโป๊ยกั๊ก

ผลและเมล็ดทั้งแบบแห้งแบบป่นใช้เป็นเครื่องเทศและยาสมุนไพร

สามารถติดตามความรู้เเกี่ยวกับการเกษตร เพิ่มเติมได้ที่ เกษตรตำบล.คอม

แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : www.th.wikipedia.org, www.panmai.com, www.สมุนไพรท่าพระจันทร์.com
ภาพประกอบ : www.twitter.com, www.flickr.com