ข้าวนึ่ง

ชาวล้านนารับประทานข้าวนึ่ง หรือเข้าหนึ้ง เป็นอาหารหลัก ทำมาจากข้าวเหนียว นำมาแช่ให้ข้าวอ่อนตัว ประมาณ 1 คืน หรือ 2-3 ชั่วโมงก็ได้ แล้วนำมานึ่งจนสุก ใช้รับประทานกับอาหารทั้ง 3 มื้อ ถ้าต้องการเก็บข้าวให้อุ่นทั้งวัน ให้เก็บในภาชนะที่เก็บความร้อน เช่น กระติกน้ำแข็ง โดยใช้ผ้าขาวรองพื้นก่อน (นงเยาว์ วิริยะ, สัมภาษณ์, 3 กรกฎาคม 2550)

ส่วนผสม

ข้าวสารเหนียว 2 ลิตร
น้ำเปล่า 3 ลิตร

วิธีทำ

นำข้าวสารเหนียวมาใส่ภาชนะเคลือบ เติมน้ำให้ท่วมข้าว แช่ไว้ประมาณ 1 คืน
นำข้าวสารมาแช่น้ำให้ท่วม
ซาวข้าว โดยใส่ข้าวในซ้าหวด หรือตะกร้าไม้ไผ่สาน เปิดน้ำไหลผ่านจนน้ำซาวข้าวไม่มีสีขุ่น และมีกลิ่นน้ำซาวข้าว
ซาวข้าวจนข้าวจนน้ำซาวสีไม่ขุ่น
ล้างไหใส่ข้าวสำหรับนึ่งให้เปียกน้ำเพื่อไม่ให้ข้าวติดไห แล้วเทข้าลงในไห
เทข้าวลงไห
ตั้งหม้อ ใส่น้ำประมาณ 3 ลิตร ตั้งไหข้าวบนหม้อ นำเศษผ้าฝ้าย (เตี่ยวหม้อนึ่ง) ชุบน้ำวางรอบไหตรงระหว่างรอยต่อหม้อนึ่งและไหข้าว ใช้นิ้วดันให้เตี่ยวปิดช่องว่างเพื่อป้องกันไม่ให้ไอน้ำพุ่งออกมา
ตั้งไหข้าวบนหม้อ
นึ่งข้าวใช้เวลาประมาณ 20 นาที สังเกตดูจากเมล็ดข้าวจะใส ถ้าเอามือแตะดูเมล็ดจะนิ่ม และไม่ติดมือ
นึ่งข้าวใช้เวลาประมาณ 20 นาที เอามือแตะดูเมล็ดจะนิ่ม
เตรียมกัวะข้าว หรือฝ่าข้าว ถ้าไม่มี ใช้ถาดแทนได้ โดยเอาน้ำประพรมให้กัวะข้าวเปียกน้ำ เพื่อไม่ให้ข้าวติด
นำข้าวเทใส่กัวะข้าว หรือฝ่าข้าวหรือถาด
เทข้าวที่สุกแล้วลงกัวะเข้า คนข้าวกลับไปมาไปมา พอให้ไอน้ำบางส่วนระเหยออกไป เพื่อไม่ให้ข้าวแฉะ
คนข้าวไปมา เพื่อให้ไอระเหยออกไป
ใส่ข้าวลงในแอ็บหรือกระติ๊บข้าว หรือภาชนะที่เก็บความร้อน เช่น กระติกน้ำแข็ง ใช้ผ้าขาวรองพื้นก่อน
นำข้าวใส่กระติ๊บ กระติก หรือออม เพื่อเก็บความร้อน