เครืออีลุมปุมเป้า ไม้เถาล้มลุก มีสารด้านเชื้อราที่ก่อโรคพืช

เครืออีลุมปุมเป้า

ชื่ออื่นๆ : มันขมิ้น, ว่านสามพันตึง (ภาคกลาง) มะมู, หำเป้า (ภาคเหนือ) มันอีลุ้ม (จันทบุรี) มันอีโม้ (สุโขทัย) อีรุมปุมเป้า (ปราจีนบุรี) มันกะทาด (นครราชสีมา) มันหลวง (ประจวบคีรีขันธ์) มันเสิน, มันตกเลือด (นครศรีธรรมราช) กลิ้งกลางดง

ต้นกำเนิด :

ชื่อสามัญ : ว่านพระฉิม

ชื่อวิทยาศาสตร์ :  Dioscorea bulbifera L.

ชื่อวงศ์ : DIOSCOREACEAE

ลักษณะของเครืออีลุมปุมเป้า

ต้น ไม้เถาล้มลุก ยาวได้ถึง 25 ม. ดอกแยกเพศ หัวใต้ดินกลมหรือรูปทรงกระบอก ยาว 10–20 ซม. ลำต้นเกลี้ยง ไม่มีหนาม

ใบ ใบเรียงเวียน รูปไข่กว้างหรือเกือบกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 5–7 ซม. ปลายแหลมยาว โคนเว้าลึก เส้นโคนใบ 5–11 เส้น ก้านใบยาว 5–12 ซม. มีร่องตรงกลาง ขอบบางคล้ายครีบ มีหัวย่อย (bulbils) ตามซอกใบ กลม รูปไข่ หรือรูปทรงกระบอก

ดอก ช่อดอกแบบช่อหางกระรอก ออกตามซอกใบ 2–6 ช่อ ห้อยลง ยาว 4–10 ซม. ก้านช่อสั้น ช่อดอกเพศผู้ออก 1–2 ดอก ต่อกระจุก ดอกเพศเมียออกเดี่ยว ๆ ดอกสีขาวอมเขียวหรือชมพู กลีบรวม 6 กลีบ เรียง 2 วง รูปขอบขนาน ยาว 1.5–2.8 มม. เกสรเพศผู้ 6 อัน ติดที่โคนกลีบ เป็นหมันในดอกเพศเมีย ฐานดอกยาวประมาณ 2.5 มม. มีครีบตามยาว 3 ครีบ รังไข่ใต้วงกลีบ มี 3 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 2 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียปลายจัก 3 พู

ผล ผลแห้งแตกเป็น 3 ซีก รูปขอบขนาน มีปีกรอบ 3 ปีก ยาว 2.5–5 ซม. รวมปีก เมล็ดรูปรี แบน ยาว 3–5 มม. ปลายมีปีกบางรูปขอบขนาน ยาว 1–1.5 ซม.

การขยายพันธุ์ของเครืออีลุมปุมเป้า

การแยกหัว/ใช้ส่วนอื่นๆ

การปลูก

ใช้ดินร่วนๆ เป็นดินปลูก อย่ากดดินให้แน่น เวลารดน้ำอย่าใช้น้ำมาก รดพอชุ่มเท่านั้น ตั้งไว้ในที่ร่ม ถูกแดดพอรำไร น้ำที่รดทุกครั้งควรเสกด้วย “นะ โม พุท ธ า ยะ ” ๓ คาบ

ธาตุอาหารหลักที่เครืออีลุมปุมเป้าต้องการ

ประโยชน์ของเครืออีลุมปุมเป้า

• ปลูกทำเป็นซุ้มหน้าบ้าน ทำให้ร่มเย็นเป็นเมตตามหานิยม และสิริมงคล
• หัวว่านมาทำผงผสมทำพระเครื่อง หรือ หัวนำหัวพกติดตัวไปไหนมาไหนป้องกันอุปัทวเหตุ และแคล้วคราดจากภัยทั้งปวง ก่อนพกพาให้เสกด้วยคาถา “นะโมพุทธายะ” 7 จบ เป็นสิริมงคล อุดมด้วยโภคทรัพย์และคงกระพันชาตรี
• มีสารด้านเชื้อราที่ก่อโรคพืช และฆ่าหอยหอมมาก ถ้าดมมากๆ จะทำให้เป็นหวัดได้ (จากการสัมภาษณ์และการจัดประชุมเสวนาผู้นำชุมชนและปราชญ์ ผู้รู้ในที่พืช)

สรรพคุณทางยาของเครืออีลุมปุมเป้า

• หัวใต้ดิน ทำให้สุกรับประทานได้ เป็นยาขับปัสสาวะ แก้บิด แก้ลำไส้อักเสบ แก้ริดสีดวงทวาร บำรุงธาตุ แก้น้ำเหลืองเสีย ขับพยาธิ เจริญอาหาร แก้ปวดท้อง ท้องย้อย เป็นยาขม ยาเย็น ขับน้ำนม หรือหั่นเป็นแผ่นบางๆ ใช้ปิดแผล แก้อักเสบ
• หัวว่านฝนรวมกับว่านเพชรหึง มีน้ำซาวข้าวเป็นกระสาย กินแก้ฝีกาฬ ทาแก้ฝีหัวเดียว ระงับพิษร้อน แก้เมื่อยหลัง เจ็บเอว
• หัวว่านพระฉิมฝนกับฝาละมี (ฝาหม้อดิน) ละลายน้ำมะนาว ทาแก้แผลต่าง ๆ ทาแก้เริม งูสวัด ไฟลามทุ่ง

คุณค่าทางโภชนาการของเครืออีลุมปุมเป้า

การแปรรูปของเครืออีลุมปุมเป้า

แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=11822&SystemType=BEDO
https://www.flickr.com