หมาก หมากสง นิยมนำมาเคี้ยวกับหมากใบและใบพลู

หมาก

ชื่ออื่นๆ : หมากสง, ปีแน (มลายูท้องถิ่น-ยะลา)

ต้นกำเนิด :

ชื่อสามัญ : Betelnaut

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Areca catechu

ชื่อวงศ์ : Palmae

ลักษณะของหมาก

ต้น เป็นปาล์มต้นเดี่ยวขนาดกลาง ลำต้นสูง 10-20 เมตร มีข้อปล้องชัดเจน เปลือกไม้ค่อนข้างขรุขระ สีน้ำตาลอมเทา

ใบ ใบประกอบแบบขนนก กาบใบ ยาว 60-80 เซนติเมตร แผ่นใบย่อยเรียบ ใบรูปขอบขนาน ผิวใบเรียบเป็นมันทั้งสองด้าน ปลายใบแหลม โคนใบแหลม ใบกว้าง 3-7 เซนติเมตร ยาว 30-60 เซนติเมตร เส้นใบแตกแบบขนาน เส้นกลางใบเห็นชัดเจน

ดอก ออกเป็นช่อบริเวณใต้คอยอด ดอกแยกเพศอยู่ในช่อเดียวกัน มีกลิ่นหอม ช่อดอกยาว 30-40 เซนติเมตร

ผล เป็นช่อมี 5-30 ผลต่อช่อ ผลเดี่ยว รูปไข่ กว้าง 4-6 เซนติเมตร ยาว 4-8 เซนติเมตร เปลือกผลเป็นเส้นใย ผลอ่อนสีเขียว เมื่อแก่มีสีส้ม หนึ่งผลมีหนึ่งเมล็ด เมล็ดกลมรีใหญ่แข็ง สีน้ำตาลลายขาว

การขยายพันธุ์ของหมาก

การใช้เมล็ด โดยนำเมล็ดมาเพาะ หรือ นำมาฝังดิน

ธาตุอาหารหลักที่หมากต้องการ

ประโยชน์ของหมาก

• แกนยอดอ่อน นำมาเป็นผักลวก
• เมล็ดอ่อน สดหรือหั่นตากแห้ง กินกับพลูและปูนเป็นของขบเขี้ยวคนเฒ่าตนแก่

การกินหมากจนเป็นธรรมเนียมเช่นนี้ ทำให้เกิดการพัฒนาไปสู่วัฒนธรรมหมากอย่างจริงจัง นั่นคือ ใช้หมาก เป็นเครื่องต้อนรับแขก การเตรียมหมากพลูเพื่อต้อบรับแขก จึงนับเป็นการต้อบรับที่ดี ผู้ที่มีฐานะ จะมีอุปกรณ์เกี่ยวกับหมากที่สวยงาม ปัจจุบันนี้ คนไทยกินหมากน้อยลง แต่ยังมีหมากพลูจัดเป็นชุดขาย โดยมากนิยมนำไปเป็นเครื่องบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์

• เชี่ยนหมาก เป็นภาชนะสำหรับใส่อุปกรณ์เกี่ยวกับการกินหมาก รวมทั้ง หมาก ใบพลู และปูน ผู้ที่มีฐานะอาจใช้เครื่องโลหะ หรือเครื่องฝังมุก มีลวดลายสวยงาม
• กรรไกรคีบหมาก เป็นกรรไกรทำด้วยเหล็ก ลักษณะคล้ายคีมมีคมด้านเดียว เอาไว้หั่นหมาก เมื่อจะใช้เอาหมากสอดระหว่างกรรไกรแล้วใช้มือบีบเพื่อผ่าหมาก หรือแบ่งหมากออกเป็นส่วนๆ
• เต้าปูน นิยมใช้เครื่องเคลือบ สำหรับใส่ปูนแดง
• ตะบันหมาก เป็นกระบอกทองเหลือง มีวัสดุด้ามยาว ปลายแบนทำหน้าที่คล้ายสิ่ว เอาไว้สำหรับตำลงไปในกระบอกให้แหลก เหมาะสำหรับคนชรา ที่ไม่สามารถเคี้ยวหมากแก่ได้ ภาษาถิ่นใต้เรียกตะบันหมาก ว่า ยอนหมากหรือ ยอน กระบอกที่ทำด้วยทองเหลืองจัดเป็นยอนสำหรับผู้มีอันจะกิน หากเป็นชาวบ้านทั่วไปอาจใช้กระบอกไม้ไผ่เล็กๆ เส้นผ่าศูนย์กลางรอบนอกไม่เกิน 1 นิ้ว เหล็กที่ไว้ตำหมากกับยอน เรียกว่า ตายอน
• ไหหมาก เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ดองหมากไว้กินนอกฤดู โดยการเอาหมากสุกใส่ลงในโอ่งหรือไห เติมน้ำสะอาดจนท่วมเก็บไว้กินนอกฤดู ทิ้งไว้ได้เป็นปีจนกว่าฤดูกาลใหม่จะมาถึง

ขนบธรรมเนียมเกี่ยวกับหมากมีดังนี้

• ขันหมาก เป็นขันใส่หมากพลู เพื่อแสดงความเคารพ เช่น หากเชิญหมอทำพิธีจะต้องยกขันหมาก ซึ่งในขันหมากดังกล่าวนอกจากมีหมากพลูแล้วยังต้องมีดอกไม้ธูปเทียนและ เงินหัวขันหมาก ซึ่งวัฒนธรรมดังกล่าวรวมถึงการที่เจ้าบ่าวจะต้องเตรียมขันหมาก มอบให้พ่อแม่ของเจ้าสาวในวันหมั้น หรือสู่ขอ หรือวันแต่ง การแห่หรือการไปสู่ขอ เรียกว่า แห่ขันหมาก หาก หมั้นแล้วไม่แต่งงาน เรียกว่า หม้ายขันหมาก

การใช้ประโยชน์อย่างอื่น

สารสกัดด้วยเอทานอลจากเนื้อผลหมากสงสามารถยับยั้งการเจริญของคะน้าได้

สรรพคุณทางยาของหมาก

–

คุณค่าทางโภชนาการของหมาก

การแปรรูปของหมาก

แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=9596&SystemType=BEDO
https://th.wikipedia.org
http://srdi.yru.ac.th
https://www.flickr.com