กาน้ำ

ชื่ออื่นๆ : จานา (ขอนแก่น) ชุมเห็ดเล็ก (ชน) ตานา (นครราชสีมา) มะยมป่า (กาญจนบุรี)

ต้นกำเนิด : พบตามป่าเปิด ป่าละเมาะ ภูเขาหินปูน ที่ระดับ 400 – 1,500 เมตร

ชื่อสามัญ :

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Glochidion coccineum (Buch.-Ham.) Muell. Arg.

ชื่อพ้อง : Agyneia coccinea Buch.-Ham., Bradleia coccinea Wall., Diasperus coccineus (Buch.-Ham.) Kuntze , Episteira coccinea (Buch.-Ham.) Raf., Phyllanthus coccineus (Buch.-Ham.) Müll.Arg.

ชื่อวงศ์ : Phyllanthaceae

ลักษณะของกาน้ำ

ต้นกาน้ำ ไม้พุ่มหรือไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูง 1-4 เมตร อาจสูงได้ถึง 10 เมตร กิ่งก้านเป็นสันเหลี่ยม มีขนสั้นนุ่มละเอียด ยอดอ่อนแตกแขนงสั้นๆ เปลือกต้นสีน้ำตาลเปลือกใน สีน้ำตาลอมแดง มีขนสั้นนุ่มละเอียด

ลำต้นกาน้ำ เปลือกต้นสีน้ำตาลเปลือกใน สีน้ำตาลอมแดง

ใบต้นกาน้ำ ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่แกมขอบขนาน รูปวงรีแกมขอบขนาน หรือรูปวงรีแกมใบหอก ใบกว้าง 3-6 เซนติเมตร ยาว 12-17 เซนติเมตร หูใบรูปสามเหลี่ยมแกมรูปใบหอก มีขนสั้นนุ่ม ก้านใบยาว 3-5 มิลลิเมตร มีขนสั้นนุ่ม ใบแก่เหนียวเหมือนแผ่นหนัง หลังใบสีเขียว ท้องใบสีเขียว มีนวลขาว เส้นใบมีขนสั้นนุ่มห่างๆ ถึงเกลี้ยง ทั้งสองด้าน มีเส้นใบข้าง 6-8 คู่

ใบกาน้ำ ใบรูปสามเหลี่ยมแกมรูปใบหอก มีขนสั้นนุ่ม

ดอกต้นกาน้ำ ดอกช่อกระจุก ดอกย่อยหลายดอกเรียงตัวแน่น ออกที่ซอกใบ ดอกแยกเพศอยู่ร่วมต้น กลีบดอกสีเหลืองแกมเขียว ดอกเพศผู้มักอยู่ส่วนล่างของแขนง ดอกเพศเมียอยู่ด้านบน ดอกเพศผู้ มีก้านดอกย่อยยาว 5-15 มิลลิเมตร มีขนสั้นนุ่ม กลีบเลี้ยง 6 กลีบ เรียงเป็น 2 วง วงนอกใหญ่กว่า รูปไข่กลับหรือขอบขนานแกมรูปไข่ ขนาด 2.5-4 มิลลิเมตร สีเหลือง มีขนสั้นนุ่มห่างๆด้านนอก เกสรเพศผู้ 4-6 อัน ดอกเพศเมียก้านดอกสั้นมาก หรือไม่มีก้านดอก กลีบเลี้ยง 6 กลีบ รูปไข่กลับ หรือรูปไข่กลับแกมใบหอก สั้นกว่าของดอกเพศผู้เล็กน้อย ก้านเกสรเพศเมียเชื่อมติดกันกึ่งรูปกรวย ขนาด 1 มิลลิเมตร ออกดอกราวเดือนเมษายนถึงตุลาคม

ดอกกาน้ำ กลีบดอกสีเหลืองแกมเขียว มีขนสั้นนุ่ม

ผลต้นกาน้ำ ผลแห้งแตก รูปกลมแป้น ขนาดประมาณ 6-7 มิลลิเมตร ถึง 15 มิลลิเมตร มีขนละเอียด แบ่งเป็นพูประมาณ 10 พู ผลแก่สีชมพู ติดผลราวเดือนสิงหาคมถึงมกราคม

ผลกาน้ำ รูปกลมแป้น ผลแก่สีชมพู ผลแห้งจะแตก

การขยายพันธุ์ของกาน้ำ

การเพาะเมล็ด

ธาตุอาหารหลักที่กาน้ำต้องการ

ชอบแสงแดดรำไร ขึ้นได้ดีในดินค่อนข้างชื้น

ประโยชน์ของกาน้ำ

ใบอ่อน ยอดอ่อน รับประทานเป็นผักสดจิ้มกับน้ำพริก รส มัน ฝาดเล็กน้อย

สรรพคุณของกาน้ำ

ยาสมุนไพรพื้นบ้านจังหวัดอุบลราชธานี

เนื้อไม้ ต้มน้ำดื่ม แก้ปวดเมื่อย
เปลือกต้น ทุบให้แหลกอม แก้ปากเปื่อย

ตำรายาพื้นบ้านอีสาน

แก่น ต้มน้ำดื่ม ขับปัสสาวะ

คุณค่าทางโภชนาการของกาน้ำ

การแปรรูปกาน้ำ

สามารถติดตามความรู้เเกี่ยวกับการเกษตร เพิ่มเติมได้ที่ เกษตรตำบล.คอม

แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี

ต้นกาน้ำ ยาพื้นบ้านใช้แก่นต้มน้ำดื่มขับปัสสาวะ